حديث و آيات: گوناگون

امام كاظم عليه السلام : همه امور اديان (مسائل مربوط به دين) چهار نوع است: [اول ]امرى كه در آن هيچ اختلافى نيست، و آن اجماع همه امّت است بر ضرورياتى كه به ناچار آن را پذيرفته اند؛ [دوم ]اخبارى كه مورد اجماع هستند و مرجعى كه هر شبهه اى را بايد بر آنها عرضه كرد و حكم هر حادثه اى را از آنها بيرون كشيد و مورد اجماع امّت مى باشند؛ [سوم ]امورى كه شك و انكار پذيرند و در آنها بايد از اهلش توضيح خواست و هر كه در اين امور اظهار نظر كند، بايد دليلى از كتاب خدا، كه تأويل (تفسير) آن مورد اتفاق باشد، و سنّتى كه مورد اجماع است و اختلافى در آن نيست بياورد؛ [چهارم] يا قياسى (قانونى) كه عقلها حقيقت آن را بشناسند و خاصّ و عامّ امّت نتوانند در آن ترديد و انكار روا دارند
اين دو امر شامل مسئله توحيد و پايين تر از آن و ديه خراش و بالاتر از آن مى گردد
پس ، آنچه از مسائل دين پيش آيد، اگر برهان ثابتى داشت بپذير، و اگر حقيقت و درستى آن بر تو مبهم و پوشيده بود آن را نپذير؛ پس، هر كه يكى از اين سه امر (مستنبط از كتاب خدا و سنّت متواتر و قياس عقلى و برهانى) را [براى اثبات مطلبى دينى] آورد، آن همان حجّت رسايى است كه خداوند در اين آيه براى پيامبرش توضيح داده است: «بگو: حجّت رسا از آنِ خداست، پس اگر او بخواهد ، همه شما را هدايت مى كند». اين حجّت رسا به جاهل مى رسد و جاهل، با وجود جهل خود آن را مى فهمد، همچنان كه عالم نيز آن را با دانش خود مى فهمد؛ زيرا خداوند عادل است و ستم روا نمى دارد، و بر خلق خويش با آنچه مى دانند حجّت مى آورد و با آنچه مى فهمند و مى شناسند دعوت مى كند، نه با چيزهايى كه نمى دانند و نمى شناسند.