حديث و آيات: خدا يكى است اما نه به معناى عددى آن

التوحيد : در بحبوحه جنگ جمل، باديه نشينى به امير المؤمنين عليه السلام عرض كرد: اى امير مؤمنان! آيا خدا يكى است؟ مردم بر او تاختند و گفتند: اى اعرابى! مگر نمى بينى كه امير المؤمنين عليه السلام در چه وضعى قرار دارد؟! امير المؤمنين عليه السلام فرمود: رهايش كنيد. آنچه اين باديه نشين مى خواهد، همان چيزى است كه ما از اين مردم (لشكر جمل) مى خواهيم! سپس فرمود: اى اعرابى! سخن در اين كه خدا يكى است، چهار صورت دارد: دو صورت آن درباره خداوند عزّ و جلّ روا نيست و دو صورت آن درباره او صادق است؛ آن دو وجهى كه روا نيست در حق خدا گفته شود، اين است كه كسى بگويد: خدا يكى است و مقصودش يكِ عددى باشد. اين درباره خدا جايز نيست؛ چون آن يك كه دو ندارد، در باب اعداد داخل نمى شود. مگر نمى بينى كسى كه گفت: «او سومينِ سه [اقنوم ]است»، به سبب اين عقيده خود به كفر در افتاد. وجه دوم كه در حق خدا روا نيست اين است كه كسى بگويد او يكى از مردم است و منظورش نوعى از جنس باشد؛ اين تصوّر نيز درباره خدا نارواست؛ زيرا اين تشبيه است و پروردگار ما برتر و والاتر از آن است كه مانندى داشته باشد
اما آن دو وجهى كه درباره خداوند صادق است، يكى اين است كه كسى بگويد: او يكى است؛ يعنى در ميان چيزها شبيه و مانندى ندارد. پروردگار ما البته چنين است. ديگرى آن كه كسى بگويد: خداوند عزّ و جلّ مفهومى يگانه (بسيط) دارد؛ يعنى، نه در عالمِ خارج، قابل انقسام است، نه در عقل و نه در وهم. پروردگار عزّ و جلّ ما، چنين نيز هست.