7. اصلاح جامعه

همه شما سرپرست و مسئوول هستيد و درباره زيردستانتان باز خواست مى شويد.

كوشش در راه اصلاح توده مردم، از كمال خوشبختى است.

هر كس خودش را اصلاح نكند، نمى تواند ديگران را اصلاح نمايد.

دو گروه از امّت من اگر صالح شوند، امّتم صالح مى شوند و اگر فاسد شوند، امّتم فاسدمى شوند. عرض شد اى رسول خدا آن دو گروه كدامند؟ فرمودند: عالمان و حاكمان.

كارگزاران شما [نتيجه ]اعمال شما هستند، همان گونه كه هستيد، بر شما حكومتمى شود.

كسى كه به اوضاع زمان خود آگاه باشد، گرفتار هجوم اشتباهات نمى شود.

هر كس صبح كند و به امور مسلمانان همّت نورزد، از آنان نيست و هر كس فريادكمك خواهى كسى را بشنود و به كمكش نشتابد، مسلمان نيست.

ملّتى كه نتوان در ميان آنان بدون دلهره، حقّ ضعيف را از قوى گرفت، هرگز قابلستايش نيست.

من دو چيز ارزشمند در ميان شما مى گذارم: كتاب خدا و عترت و اهل بيتم، اگر بهآنها چنگ بزنيد، هرگز گمراه نمى شويد.

مؤمن دوست خداست، ياريش مى رساند و براى او كار مى كند و درباره او جز حقنمى گويد و از غير او نمى ترسد.

حق را از هر كس كه برايت آورد، كوچك باشد يا بزرگ، بپذير، هر چند دشمنت باشدو باطل را، كوچك يا بزرگ، هر كس گويد به خودش برگردان، هر چند دوستت باشد.

هنگامى كه خداوند بخواهد ملتى را نابود كند، رباخوارى در ميان آنان رواج مى يابد.

رشوه دهنده و رشوه گيرنده در آتشند.

خدايا حمد و ستايش مخصوص توست، معبودى جز تو نيست. در كتابت (قرآن)فرمودى «خداوند نعمتى را كه به ملتى داده است، تغيير نمى دهد مگر اين كه خودشانتغيير روش دهند» پس من به تو ايمان آوردم و تو را تصديق نمودم، خدايا اگر تو كسى راحفظ نكنى، چه كسى توان آن دارد كه با نيرو و توان خود نعمت هاى در اختيار خود را حفظ نمايد و از تغيير يافتن آن جلوگيرى كند. پس خداوندا به كرمت رشته در امانماندن مرا برقرار كن تا من زمينه اطاعتى را كه در وجودم از تو دارم، تغيير ندهم، وگرنههر چه نعمت در پيش من دارى، تغيير خواهد يافت. پس حمد و ستايش مخصوصتوست اى خدايى كه هميشه زنده و پايدارى.

اختلاف و كشمكش و پشت هم اندازى، از ناتوانى و سستى است و خداوند نه آن رادوست دارد و نه با آن يارى و پيروزى مى دهد.

گناهانى كه باعث تغيير نعمت ها مى شوند، عبارت اند از: تجاوز به مردم، ترك نمودنعادت هاى كار خير و خوب و كفران نعمت و ترك شكر، زيرا خداوند عزّوجلّ مى فرمايد:«خداوند سرنوشت هيچ ملتى را تغيير نمى دهد، مگر اين كه خودشان تغيير روش دهند... ».

آيا از بردن نام بدكار، براى اين كه مردم او را بشناسند، خوددارى مى كنيد؟ بدكار را بااعمال و كردارش معرفى كنيد، تا مردم از او برحذر باشند.

از ما نيست كسى كه با مسلمانى تقلّب كند، يا به او ضرر رساند و يا با وى حيله نمايد.

اى على! انسان صالح سه نشانه دارد: با عمل صالح، ميان خود و خداوند را اصلاح مى كند،با علم، دينش را اصلاح مى نمايد و براى مردم، همانى را مى پسندد كه براى خود مى پسندد.

پيوسته دشمن ظالم و ياور مظلوم باشيد.

نابودى مردمان پيش تر از شما از آنجا بود كه اگر سرشناسى دزدى مى كرد، رهايشمى ساختند و چون ناتوانى دزدى مى نمود، مجازاتش مى كردند.

در حقيقت خداوند جهاد را واجب گردانيد و آن را بزرگداشت و مايه پيروزى و ياورخود قرارش داد. به خدا سوگند كار دنيا و دين جز با جهاد درست نمى شود.

هرگاه خداوند تبارك و تعالى ماندگارى، يا رشد ملتى را بخواهد، ميانه روى وپاكدامنى را روزيشان مى كند و هرگاه نابودى آنان را بخواهد، دَرِ خيانتكارى را به سود ويا به ضررشان، به رويشان مى گشايد.

علت روزه گرفتن آن است كه به سبب آن، ثروتمند و فقير برابر شوند، زيرا ثروتمندگرسنگى را احساس نكرده، تا به فقير رحم كند، هرگاه هم چيزى را بخواهد مى تواندفراهم كند. پس خداوند خواست ميان بندگانش برابرى ايجاد كند و توانمند مزهگرسنگى و درد را بچشد تا بر ناتوان مهر بورزد و بر گرسنه ترحم كند .

امر به معروف و نهى از منكر راه و روش پيامبران و شيوه صالحان است و واجب بزرگىاست كه واجبات ديگر با آن بر پا مى شوند، راه ها امن مى گردد و درآمدها حلال مى شود وحقوق پايمال شده، به صاحبانش برمى گردد، زمين آباد مى شود و (بدون ظلم) حق ازدشمنان گرفته مى شود و كارها سامان مى پذيرد.

سه چيز است كه ترك آن براى هيچ كس جايز نيست: نيكى به پدر و مادر؛ مسلمانباشند يا كافر، وفاى به عهد؛ با مسلمان يا كافر و اداى امانت؛ به مسلمان يا كافر.

با مردم منصفانه رفتار كن و خيرخواه و مهربان آنان باش؛ زيرا اگر چنين بودى و خداوندبر مردم آباديى كه تو در آن به سر مى برى خشم گرفت و خواست بر آنان عذاب فرو فرستد،به تو نگاه مى كند و به خاطر تو به آنان رحم مى كند. خداى متعال مى فرمايد «و پروردگارتو هرگز بر آن نبوده كه شهرهايى را كه مردمش درستكارند، به ستمى هلاك كند».

جمعه روز اجتماع عموم مردم است. خداوند خواست تا امام از رهگذر خطبه نمازجمعه، آنان را موعظه كند و به اطاعت تشويقشان نمايد و از معصيت و ارتكاب آن برحذرشان دارد و آنان را بر آنچه در جهت مصلحت دين و دنياى خويش اراده كرده اند موفّقسازد و از زيان هايى كه ديده اند و حالاتى كه براى آنان زيان آور يا سودآور است، با خبر كند.

باهم اختلاف نكنيد، كه پيشينيان شما دچار اختلاف شدند و نابود گشتند.

چون پس از من زنا رايج شود، مرگ ناگهانى زياد مى شود و چون كم فروشى كنند،خداوند آنان را به قحطى و كمبود مبتلا مى گرداند و چون زكات ندهند، زمين بركاتخود، مانند غلات و ميوه ها و معادن را از آنان دريغ مى دارد و چون در قضاوت ستمنمايند، بر ظلم و تجاوز يكديگر را يارى كنند و چون عهدها را بشكنند، خداونددشمنشان را بر آنان مسلّط كند و چون قطع رحم كنند، ثروت در دست اشرار افتد وهنگامى كه امر به معروف و نهى از منكر ننمايند و از نيكان از اهل بيت من پيروى نكنند،خداوند اشرارشان را بر آنان مسلّط كند و نيكانشان دعا كنند ولى مستجاب نشوند .

از حرص بپرهيزيد، زيرا كه پيشينيان شما در نتيجه حرص نابود شدند، حرص آنها رابه بخل وادار كرد پس بخل ورزيدند. به قطع رحم وادار كرد پس با خويشاوندان قطعرابطه كردند. به بدى وادارشان كرد پس بدكار شدند.

هرگاه حاكمانتان نيكان شما باشند و ثروتمندانتان بخشندگان شما و كارها ميانشما با مشورت باشد، روى زمين از درون آن براى شما بهتر است و هرگاه حاكمانتاناشرار شما و ثروتمندان شما بخيلان باشند و كارهاى شما به دست زنان افتد، درونزمين براى شما بهتر از روى زمين است.

خداوندا... تفضّل كن بر علما به زهد و خيرخواهى و بر دانش اندوزان به كوشش وشوق و بر شنوندگان به پيروى و نصيحت پذيرى و بر بيماران مسلمان به شفا و آسايش وبر امواتشان به مهربانى و رحمت و برسالخوردگان به وقار و آرامش و بر جوانان بهبازگشت و توبه و بر زنان به حيا و پاكدامنى و بر ثروتمندان به تواضع و بخشش نمودن وبر فقرا به صبر و قناعت و بر رزمندگان به يارى و پيروزى و بر اسيران به خلاصى و راحتىو بر حاكمان به عدل و مهربانى و بر عموم مردم به انصاف و خوشرفتارى... .

حاكم سزاوار نيست كه در سه كار كوتاهى كند: حفظ مرزها، رسيدگى به حقوقپايمال شده و انتخاب افراد شايسته براى كارهايشان.

به خدا سوگند، هرگز ملتى در زندگىِ مرفّه و پر نعمتى نبوده اند و نعمت و رفاه از آنانزائل نشده است، مگر به سبب گناهانى كه مرتكب شده اند، چرا كه خداوند به بندگانشظلم نمى كند. اگر مردم به هنگامى كه بلاها و سختى ها بر آنان فرود مى آمد و نعمت ها ازدستشان مى رفت، با نيت هاى خوب و دلى مشتاق به پروردگارشان پناه مى بردند،بى گمان هر از دست رفته اى به آنان باز مى گشت و هر فاسدى اصلاح مى شد.

بدان كه، انس و الفت گرفتن [با ديگران] از خداوند و دشمنى از شيطان است.

بى گمان شيعيان ما، دل هايشان از هر خيانت، كينه، و فريبكارى پاك است.

خوشا به حال اصلاح كنندگان بين مردم، كه آنان همان مقرّبان روز قيامت اند.

ببين على عليه السلام با چه چيز آن مَقام را نزد پيامبر خدا صلي الله عليه و آله پيدا كرد، همان را پيروى كن.در حقيقت على عليه السلام آن مَقام را نزد پيامبر خدا صلي الله عليه و آلهبا راستگويى و امانتدارى بدست آورد.

سوگند به آن كس كه جانم در دست اوست، كسى جز اهل ترحم به بهشت نمى رود.عرض كردند: «همه ما دلْ رحم و مهربانيم»، فرمودند: نه، مگر آن گاه كه به عموم مردمرحم كنيد.