ج ـ مَثَل سايه

الزهد حسين بن سعيد ـ به نقل از عبداللّه بن سنان ـ : شنيدم امام صادق عليه السلام مى فرمود : مردى بر پيامبر صلي الله عليه و آله وارد شد ، در حالى كه ايشان بر بوريايى خفته بود و بالشى از ليف خرما زيرِ سر داشت و اثر [زِبرىِ] آن بوريا و بالش بر بدن و گونه پيامبر صلي الله عليه و آله مانده بود. مرد ، شروع به دست كشيدن [بر جاى بوريا] كرد و مى گفت: كسرا و قيصر به اين چيزها رضايت ندارند. آنان بر بستر حرير و ديبا مى خفتند و تو بر چنين بوريايى؟!
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: «سوگند به خدا كه من از آنها بهترم. به خدا سوگند كه من ، از آنان گرامى ترم. مرا چه به دنيا؟ حكايت دنيا، در حقيقت، حكايت مردى سواره است كه از درختى مى گذرد و آن درخت را سايه اى است و در سايه آن ، فرود مى آيد و چون سايه اش مى رود ، او مى كوچد و مى رود و درخت را رها مى كند».

امام على عليه السلام : دنيا، سايه اى ناپايدار است.

امام على عليه السلام : دنيا، سايه ابر است و خوابى كه خُفته مى بيند.

امام على عليه السلام : زنهار، برخوردارى فريب خوردگان [دنيا] شما را نفريبد؛ زيرا كه در دنيا [چون [سايه اى است كه تا زمانى محدود ، پهن مى شود.

امام على عليه السلام : دنيا ، سايه ابر است، خوابى است كه خفته مى بيند، شادىِ پيوسته به غم و شهد آميخته به شرنگ است؛ رباينده نعمت ها خورنده ملّت ها و جلب كننده رنج و عذاب هاست.

امام على عليه السلام : حكايت دنياى شما در نزد من نيست ، مگر به سان حكايت ابرى كه [به تدريج] بالا و بالاتر مى آيد و سِتَبر و پُر مى شود و سپس از هم مى پراكنَد و از بين مى رود.

امام على عليه السلام ـ در توصيف دنيا ـ : دنيا در نظر خردمندان ، چون حركت سايه است كه هنوز پهن نشده ، جمع مى شود و هنوز زياد نشده ، كم مى شود.

امام على عليه السلام : حكايت دنيا، به سان سايه توست كه اگر بِايستى ، مى ايستد و اگر دنبالش كنى ، دور مى شود.

امام زين العابدين عليه السلام : همه آنچه خورشيد بر آن طلوع كند ، در خاوران و باختران زمين ـ از درياها و خشكى هايش و دشت ها و كوه هايش ، در نزد هر يك از اولياى خدا و به نزد آنان كه خدا را به درستى مى شناسند، همانند جا به جا شدن سايه هاست.

امام باقر عليه السلام : دنيا، در نظر عالمان، به سان سايه است.

امام صادق عليه السلام : از جمله اندرزهاى خداوند به عيسى بن مريم عليه السلام : ... اى عيسى! چيزى را شريك من مگردان، از من برحذر باش و به تن درستى غرّه مشو و خويشتن را خوش بخت مپندار ؛ زيرا دنيا همانند سايه اى ناپايدار است و آنچه از آن بيايد ، به مانند آن است كه رفته است.

مصباح الشريعة ـ در سخنى كه به امام صادق عليه السلام نسبت داده شده ـ : دنيا را خداوند متعال به سان سايه تو قرار داده است كه اگر در پِى آن بدَوى ، تو را خسته مى كند و هرگز بدان نمى رسى و اگر رهايش كنى ، او در پىِ تو مى آيد و تو آسوده باشى.

امام على عليه السلام ـ در ديوان منسوب به ايشان ـ :

تنبيه الخواطر: حسن بن على عليهماالسلام به اين بيت تمثّل مى جُست: