برادرى ميان ياران پيامبر

الطبقات الكبرى ـ به نقل از ضَمْرة بن سعيد ـ : چون پيامبر خدا صلي الله عليه و آله به مدينه آمد ، ميان مهاجران با يكديگر و ميان مهاجران و انصار ، بر اساس [رعايت] حق و مواسات (همدردى) با يكديگر و ميراثبرى از يكديگر پس از مرگ ـ بى آن كه خويشاوندانْ ارثى ببرند ـ پيمان برادرى بست .
آنان نود تن بودند : چهل و پنج تن از مهاجران و چهل و پنج تن از انصار . نيز گفته اند كه صد تن بودند : پنجاه تن از مهاجران و پنجاه تن از انصار . اين واقعه ، پيش از جنگ بدر رخ داد و چون جنگ بدر پيش آمد ، خداوند متعال ، اين آيه را نازل ساخت : «و خويشاوندان در كتاب خدا نسبت به يكديگر سزاوارترند ؛ و خداوند به هر چيزى داناست» . بدين
ترتيب ، اين آيه حكم پيش از خود را نَسخ كرد و ميراثبرى بر اساس پيمان برادرى ، از ميان رفت و هر كسى به تبار خود بازگشت و از خويشاوند خود ، ارث برد .

امام على عليه السلام : چون پيامبر خدا به مدينه آمد ، ميان ياران مهاجر و انصار خود ، پيمان برادرى برقرار ساخت و ميراثبرى را بر اساس برادرىِ دينى گذاشت ، نه بر اساس خويشاوندى. اين گفته خداوند متعال نيز اشاره به اين مطلب است : «كسانى كه ايمان آورده و هجرت كرده اند و در راه خدا با مال و جان خود ، جهاد نموده اند و كسانى كه [مهاجران را ]پناه داده و يارى كرده اند ، آنانْ خويشاوندان يكديگرند» ، تا آن جا كه خداوند سبحان مى فرمايد : «كسانى كه ايمان آورده اند ، ولى هجرت نكرده اند، خويشاوندان شما نيستند ، تا آن كه هجرت كنند» . بدين ترتيب، خويشاوندان [سببى و نَسَبى ]را از حكم ميراث ، خارج ساخت و آن را مخصوص اهل مهاجرت و خاصّ اهل دين قرار داد .
سپس خداوند متعال باز به اين مطلب بازگشت و فرمود : «آنان كه كفر ورزيدند ، خويشاوندان يكديگرند و اگر چنين نكنيد [و كافران را نيز ميراثبرِ خود قرار دهيد] ، فتنه و فساد بزرگى در زمين ، رخ خواهد داد» . در نتيجه ، اگر از مسلمانان كسى مى مُرد ، ميراث و آنچه برجاى مى نهاد ، تنها به برادر دينى اش مى رسيد، نه به خويشان و خويشاوندانِ نزديك.
چون اسلامْ نيرومند گشت، خداوند ، اين آيه را نازل ساخت : «پيامبر به مؤمنان ، از خودشان سزاوارتر است و زنانش ، مادران مؤمنان هستند و در كتاب خدا، خويشاوندان ، نسبت به يكديگر ، سزاوارتر از مؤمنان و مهاجران اند ، مگر آن كه بخواهيد به دوستان خود نيكى كنيد . اين حكم ، در كتاب خدا نوشته شده است» . اين است معناى نسخ آيه ميراث .

مسند أبى يَعلى ـ به نقل از اَنَس ـ : پيامبر خدا ميان دو تنْ دو تنِ ياران خود ، پيمان برادرى برقرار مى ساخت . در نتيجه ، يكى از اين برادران ، منتظر ديدار برادرش مى ماند و شب بر او طولانى مى نمود تا آن كه او را مى ديد و با لطف و مهربانى با او ديدار مى كرد و مى گفت : «در نبودِ من ، چگونه بودى ؟» . عموم مسلمانان نيز چنين بودند كه بيش از سه روز از حال برادران خود ، بى خبر نمى ماندند .

امام صادق عليه السلام : پيامبر خدا ، ميان سلمان و ابوذر ، پيمان برادرى بست و با ابوذر شرط كرد كه از سلمان ، نافرمانى نكند .